Voorlopige terugblik en korte evaluatie
De Corona crisis: Wat gaat dit betekenen?
Nederland is overvallen door het corona-virus. We zijn geconfronteerd met een uitbraak die tienduizenden mensen ziek maakte en die nu al tot bijna 6000 doden heeft geleid. Vele mensen die op de intensive care zijn opgenomen geweest (en het hebben overleefd) blijven nog lange tijd zware klachten houden. Als we niet met zeventien miljoen Nederlanders samen ons best doen om de groeicurve van het aantal besmettingen af te vlakken, zou de zorg in elkaar klappen en zouden met name onze ouderen en kwetsbaren niet de zorg krijgen die nodig is. De capaciteit van onze gezondheidszorg, met name de IC-capaciteit was onvoldoende om deze onverwachte pandemie te weerstaan en daarvan zouden de ouderen de dupe worden.
Was de pandemie onverwacht?
Al sinds jaar en dag wordt door epidemiologen en virologen gewaarschuwd dat de wereld van tijd tot tijd getroffen gaat worden door een Pandemie. De vraag was niet ‘of’ maar ‘wanneer’ die zou uitbreken. Met SARS (2003), de Mexicaanse griep (2009) en MERS (2012) kregen we voorproefjes die voor Nederland in omvang beperkt bleven. Tussen 2007 en 2011 woedde met name in Brabant de Q-koorts, die naar schatting 100.000 mensen besmette en 74 doden kostte. Ruimschoots voldoende aanleidingen om ons voor te bereiden op een volgende uitbraak, zou je zeggen, maar dat is niet gebeurd.
Was de zorg hierop voorbereid?
Vanwege de “marktwerking” in de zorg mogen zorgverleners niet samen werken. Ziekenhuizen mogen onderling geen afspraken maken, evenmin als huisartsen en thuiszorgorganisaties. Ze moeten concurreren, het is ieder voor zich. Ook de inkoop van medicijnen en hulpmiddelen vindt decentraal plaats. De zorgverzekeraars dwingen de zorgverleners met name te concurreren op prijs en kwaliteit. Lege bedden kosten geld, dus in Nederland is de beddencapaciteit en in het bijzonder de ic-capaciteit (duur!) afgestemd op de normale bedrijfsvoering. Het heeft ertoe geleid dat er nu onvoldoende IC-bedden waren en dat tot noodgrepen heeft geleid en het verplaatsen van veel patiënten naar andere ziekenhuizen en zelfs naar Duitsland. De rekening moet nog worden opgemaakt en zal betaald moeten worden! In de afgelopen jaren is de zorg sterk verschoven van langdurige opnames naar dagbehandelingen. Dat betekent voor de ziekenhuizen dat de bedden niet zijn verdwenen, maar ’s nachts leeg zijn. Overdag liggen er vaak achtereenvolgens meerdere patiënten op een bed. In de coronacrisis nam de vraag naar andere ziekenhuiszorg sterk af. Niet alleen omdat de patiënten vanwege angst op besmetting zich niet meldden, maar ook omdat de ziekenhuizen niet direct noodzakelijke zorg uitstelden. Het inlopen daarvan zal vermoedelijk nog zeker één jaar duren!
Was er voldoende voorraad aan medische hulpmiddelen?
Ook de voorraden aan medische hulpmiddelen en medicijnen worden zo klein mogelijk gehouden, want zelfs bij een lage rentestand kosten voorraden geld. En waarom zou je voorraden hebben als bestellen zo is gebeurd? In het afgelopen jaar is echter meermaals gebleken dat de voorraden medicijnen en hulpmiddelen (zoals mondkapjes) onvoldoende waren. In 2019 werden door de industrie te verwachten leveringsproblemen gemeld voor bijna 2000 verschillende medicijnen. De regering heeft toegezegd daar iets aan te gaan doen. Dat is nog niet gebeurd! Door de prijspolitiek van overheid en zorgverzekeraars ligt de prijs van geneesmiddelen in Nederland ook veel lager dan in de buurlanden. Producenten staan daarvoor niet klaar om aan Nederland als eerste te gaan leveren. Dat merken we af en toe!
Hoe is het met de personeelsbezetting?
Er is een heel behoorlijke belangstelling voor het beroep van verpleegkundige. De wervingscampagnes zijn succesvol en het aantal uitvallers tijdens de studie is gering. Echter, de zorgsector is zo lek als een mandje: het personeel loopt er sneller uit dan de opleidingen kunnen bijbenen. In 2018 verliet bijna één op de vijf zorgmedewerkers hun werkgever, ruim 8% verliet de zorg zelfs helemaal. De oorzaken zijn gevat in een deprimerend rijtje: hoge werkdruk, last van administratieve taken, onvoldoende werksfeer, onvoldoende professionele trots, niet zelfstandig kunnen werken, onvoldoende flexibiliteit, continuïteit, professionele ontwikkeling, begeleiding op het werk en salaris. Wat men niet meldt is dat veel verplegenden en verzorgenden graag meer willen werken, maar dat de zorgaanbieders geen voltijds contracten aanbieden (lastig roosteren). Dan ga je dus ergens anders full time werken. De regering heeft al aangekondigd dat zij aan de beloning van het personeel in de zorg iets wil gaan doen. Het gebrek aan achting voor het personeel was wel het duidelijkst in de verpleeghuiszorg, waar medewerkers onbeschermd hun werk moesten doen en hier en daar aanwijsbaar het virus hebben verspreid door de instelling. Hoezo bescherming van kwetsbare ouderen?
Maatregelen voor de toekomst.
We kunnen er maar het beste van uitgaan dat het corona-virus nog wel enige jaren onder ons zal zijn. Met een beetje geluk is over een paar jaar ongeveer iedereen in Nederland ingeënt, maar tot dan kunnen we periodiek een uitbraak verwachten. En als corona definitief bedwongen is, komt er wel weer iets nieuws. De vraag is of de politiek dan ook weer bereid en in staat is geld uit te trekken om de gevolgen op te vangen.
Wat moet er (minstens) gebeuren:
* Op peil houden van de IC-capaciteit van minstens 2000 bedden. Er moeten veel meer verpleegkundige geschoold worden voor de IC en daar ook van tijd tot tijd werken om de kennis en vaardigheden op peil te houden. Niet alle verpleegkundigen zijn hiertoe bereid en in staat. Extra beloning is dan op zijn plaats.
* De reeds lang in discussie zijnde maatregelen om de zorg efficiënter te maken ook gaan doorvoeren! Centraal aanhouden van voorraden medicijnen en hulpmiddelen voor enkele maanden ook voor verpleeg- en verzorgingsinstellingen.
* Zorgpersoneel betere arbeidsvoorwaarden aanbieden. Uiteraard kost dit meer geld en de zorg kost al veel. Dat zullen wij met zijn allen moeten opbrengen via belastingen en premies. Dat eist ook een goed draaiende economie.